Medicinska rehabilitacija predstavlja jedan od najvažnijih aspekata tercijarne prevencije. Riječ je o skupu mjera koje imaju za cilj da pomognu oboljelom ili povrijeđenom pojedincu, odnosno licu sa invaliditetom, postizanje i održavanje optimalnog funkcionisanja u interakciji sa svojim okruženjem. Ovo odgovara cilju tercijalne prevencije da ublaži posljedice već ustanovljene bolesti ili povrede, te obnovi i poboljša funkcionisanje pogođenog pojedinca u različitim aspektima njegovog života, uključujući fizičku, mentalnu i socijalnu sferu. Na navedeni način, kvalitet života se poboljšava smanjenjem invaliditeta, ograničavanjem ili odlaganjem komplikacija i obnavljanjem funkcija oštećenih struktura (1-5).
Ponekad se pravi razlika između termina medicinske habilitacije, gdje se fokus stavlja na pružanje pomoći osobama koje imaju urođeni invaliditet ili su ga stekli rano u životu, sa nastojanjem da razviju maksimalno funkcionisanje i medicinske rehabilitacije, gdje se onima koji su doživjeli gubitak funkcije pomaže da povrate maksimalno funkcionisanje. Cilj rehabilitacije je prevashodno poboljšanje individualnog funkcionisanja pacijenata (npr. osposobljavanje osobe da samostalno hoda ili se hrani), ali u širem smislu može se odnositi na promjene u njihovom neposrednom okruženju (npr. postavljanje prilaznih rampi ili rukohvata u toaletu), koje posredno mogu dovesti do povećanja individualnog funckionisanja (1,5).
Osnovni preduslovi u zajednici za pokretanje ove inicijative su:
- Postojanje posvećenosti zdravlju, praćeno procesom i strukturom da se željeno postigne.
- Kontinuirano kreiranje i unapređivanje fizičkog i društvenog okruženja, kao i proširenje resursa zajednice koji omogućavaju ljudima da se međusobno podržavaju u obavljanju životnih funkcija i razvijanju maksimalnog potencijala (1).
Zdravi gradovi angažuju čitavo društvo, podstičući učešće različitih zajednica u potrazi za mirom i prosperitetom. Ovi gradovi postaju uzor okolini svojim primjerom kako bi se postigle promjene na bolje, boreći se sa nejednakostima i promovišući dobro upravljanje i liderstvo za zdravlje i blagostanje. Inovativnost i dijeljenje znanja su posebno cijenjeni u zdravim gradovima, jer upravo su to akcije koje omogućavaju osnaživanje pojedinaca, a sa osnaženim pojedincima raste i snaga same zajednice kojoj oni pripadaju (1).
Rehabilitacija često započinje još u akutnoj fazi bolesti, odnosno povređivanja, i obično traje određeni period, a najčešće je sprovodi medicinski rehabilitacioni tim. Jedan od glavnih preduslova za uspješnost samog procesa jeste njena pravovremenost, tj. rehabilitacione mjere započete na vrijeme dokazano daju bolji funkcionalni ishod kod gotovo svih stanja povezanih sa invaliditetom, bilo da je on privremen ili trajan. Pozitivni efekti pravovremeno započetih rehabilitacionih mjera najviše su vidljivi u dječijem uzrastu (1,5,6).
U samom procesu medicinske rehabilitacije neophodno je identifikovati zdravstvene probleme i potrebe pacijenta, definisati ciljeve rehabilitacije, planski sprovesti njene mjere i na kraju izvršiti procjenu efekata rehabilitacije. Jednu od mjera rehabilitacije, od suštinskog značaja za njen pozitivan ishod, predstavlja zdravstvena edukacija osoba sa invaliditetom kojom se obezbjeđuju nova znanja i vještine za samopomoć, ali i bolja njega. Učešće porodice u ovim segmentima često je garant boljih rezultata (1,5,6).
Medicinska rehabilitacija vrlo često zahtijeva međusektorsku saradnju, te bi je zdravstveni radnici trebali sprovoditi u saradnji sa specijalistima drugih oblasti kao što su socijalna zaštita, obrazovanje i slično. Na ovaj način medicinska rehabilitacija mora biti u fokusu čitavog društva, a ne samo zdravstvenim problemom zahvaćenih pojedinaca (5).